Seniorzy mają specjalne potrzeby żywieniowe, które wynikają z procesu starzenia się, ograniczenia sprawności fizycznej, demencji, problemów z uzębieniem czy przebytych zabiegów operacyjnych. Choć o tym wszystkim wiemy wciąż nie potrafimy zadbać, by seniorzy właściwie się odżywiali.
W przypadku seniorów dieta ma szczególnie znaczenie dla układu odpornościowego, siły mięśniowej i masy kostnej – co jest niezwykle ważne w zapobieganiu upadkom i złamaniom – jednej z głównych przyczyn zgonów u osób w podeszłym wieku – oraz gojeniu potencjalnych ran i odleżyn. Tymczasem okazuje się, że niedożywienie to problem wielu seniorów, choć trudno podać dokładne dane na temat tego niebezpiecznego zjawiska.
Dzieje się tak m.in. ze względu na brak „złotego standardu” oceny stanu odżywienia osób z tej grupy wiekowej. W celu zdiagnozowania niedożywienia należy bowiem określić ogólny stan zdrowia badanej osoby i zwrócić uwagę na czynniki sprzyjające wystąpieniu niedożywienia, m.in. na zmniejszenie masy ciała, występowanie zaburzeń wchłaniania, przyjmowanie leków obniżających apetyt czy uzależnienie od alkoholu – pisze w artykule opublikowanym w Medycynie Praktycznej dr n. med. Beata Piórecka z Zakładu Żywienia Człowieka, Instytutu Zdrowia Publicznego, Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum.
Co należy brać pod uwagę w diecie osoby starszej?
- Choroby
Niektóre choroby przewlekłe mogą istotnie zmieniać zapotrzebowanie na składniki odżywcze (zarówno pod względem ilości, jak i jakości). Zalecenia żywieniowe powinny ulec korekcie przy takich chorobach jak cukrzyca, choroba niedokrwienna serca i zaburzenia lipidowe, niewydolność nerek, niedokrwistość czy osteoporoza. Na potrzeby żywieniowe starszej osoby mogą wpływać także choroby demencyjne. Dlatego warto równolegle z każdą diagnozą konsultować z lekarzem lub dietetykiem także to, jak starszy pacjent powinien się odżywiać.
- Procesy starzenia się
Należy pamiętać, że z wiekiem upośledzeniu może ulec wchłanianie pokarmu z przewodu pokarmowego. Stąd warto porozmawiać na ten temat z lekarzem i/lub dietetykiem, którzy sprawdzą, czy przewód pokarmowy pracuje jak należy. Jeśli tak nie jest, może okazać się, że na przykład senior je zbyt mało kaloryczne posiłki. Z postępem wieku może się też osłabić apetyt, a to wskutek osłabienia zmysłów smaku i węchu. Warto wtedy odpowiednio chociażby doprawiać potrawy.
- Przyjmowane leki
Niektóre medykamenty wpływają nie tylko na obniżenie (lub zaostrzenie) apetytu, ale mogą istotnie upośledzać wchłanianie składników odżywczych. Konieczna jest wówczas modyfikacja diety.
Co powinien jeść senior?
Podstawę diety seniora powinny stanowić warzywa i owoce (co najmniej połowę całego jadłospisu, najlepiej jako dodatek do każdego posiłku). Kolejne miejsca zajmują produkty zbożowe – najlepiej pełnoziarniste, produkty mleczne (co najmniej 3 duże szklanki dziennie) oraz w dalszej kolejności ryby, jaja, chude mięso i nasiona roślin strączkowych, a także oleje roślinne (w ograniczonych ilościach mięso czerwone, przetworzone produkty mięsne i tłuszcze zwierzęce).
Wokół diety seniorów krąży wiele mitów. Jeden z nich to konieczności wykluczanie tłuszczy. A tłuszczy potrzebuje chociażby mózg – istotny jest jednak ich rodzaj. Tłuszcze powinny stanowić 20 – 35% spożytej energii i pochodzić głównie z olejów roślinnych: rzepakowego, oliwy z oliwek, oleju lnianego, a także z wartościowych orzechów czy nasion – wyjaśnia ekspert Fundacji Nutricia dietetyk Karolina Łukaszewicz-Marszał.
Podobnie jest z mitem o malejącym z wiekiem zapotrzebowaniem na witaminę D. To nieprawda – wśród osób starszych często stwierdza się niedobory witaminy D oraz wapnia. Oba te składniki są odpowiedzialne za budowę kości. Witamina D wspiera także funkcjonowanie układu krążenia oraz układu odpornościowego, a wapń jest potrzebny do prawidłowej pracy mięśni oraz komórek nerwowych. Dobrymi źródłami witaminy D są tłuste ryby, ale przeważnie i tak konieczna jest jej suplementacja. Natomiast wapń znajdziemy w mleku i produktach mlecznych, jajach, serach oraz rybach – wyjaśnia dietetyczka.
Osoby starsze mogą potrzebować dodatkowego wsparcia żywieniowego, np. w formie żywienia medycznego. Konieczność takiego działania potwierdza ekspert. Zalecenie przez lekarza doustnych preparatów odżywczych może pomóc skutecznie uzupełnić brakujące składniki odżywcze, wesprzeć w powrocie do zdrowia po zabiegu lub utrzymać formę w przypadku przewlekłej choroby. Zwłaszcza gdy chorujemy zapotrzebowanie na niektóre składniki odżywcze może się zwiększać, a ich uzupełnienie może być utrudnione na skutek samej choroby lub towarzyszących jej dolegliwości – tłumaczy Karolina Łukaszewicz-Marszał.
Jak pomóc seniorowi zadbać o prawidłowy stan odżywienia?
- Obserwuj zwyczaje swojego seniora. Spędzając razem czas zwracaj uwagę jakie spożywa rodzaje produktów i w jakich ilościach.
- Pomóż seniorowi kontrolować wagę, możecie np. zapisywać wyniki ważenia – łatwo zauważyć wtedy, że waga zaczyna spadać. Wskazówką utraty masy ciała jest też obserwowanie dopasowania ubrań.
- Rozpisz listę zażywanych leków i suplementów diety. Pokaż listę lekarzowi – niekiedy preparaty wzajemnie się wykluczają lub wchodzą ze sobą w reakcję i mogą być przyczyną np. problemów gastrycznych lub utraty apetytu, dlatego warto skonsultować z lekarzem, czy wszystkie stosowane leki lub suplementy mają swoje uzasadnienie.
- Pomóż seniorowi w planowaniu odżywczych posiłków, zróbcie wspólnie listę zakupów lub wybierzcie się na nie razem. Zastanów się czy nie warto przygotowywać mu posiłków z wyprzedzeniem.
- Skorzystaj z pomocy specjalisty. Jeżeli wasze starania nie przynoszą rezultatów i istnieje ryzyko niedożywienia, warto udać się na wizytę do dietetyka w celu ułożenia właściwego jadłospisu. Jeśli to nie przyniesie pozytywnych skutków, zapytaj lekarza o wprowadzenie do diety seniora doustnych preparatów odżywczych.
- Dbajcie o regularną aktywność fizyczną. Pamiętaj, że codzienne ćwiczenia – nawet te lekkie, jak spacer – pobudzają apetyt, a także wzmacniają kości i mięśnie. Motywuj seniora do regularnej aktywności fizycznej.
- Zadbaj o dobrą atmosferę wokół jedzenia. Samotność nie sprzyja jedzeniu – wiele osób tłumaczy, że dla jednaj osoby nie warto się gotować albo że jedzenie w samotności nie daje przyjemności. Jeśli tylko to możliwe zaproś seniora do stołu, angażuj go również w przygotowania posiłków. Radość ze wspólnie spędzonego czasu może pozytywnie wpłynąć na apetyt i chęć do jedzenia.
Poprzez: PAP MediaRoom / Serwis Zdrowie Foto: pixabay.com
