Problemowy hazard: częsty i w pakiecie z innymi zaburzeniami

Problemowy i patologiczny hazard to często nierozpoznawane zaburzenie, nadto współistnieje z innym uzależnieniami i zaburzeniami psychicznym. To z ich powodu, a nie nałogowego grania, pacjenci najczęściej trafiają na terapię.

Eksperci przygotowali nowe rekomendacje dla terapeutów, bo ta grupa pacjentów wymaga specyficznych zasad postępowania terapeutycznego, już na etapie diagnozy. Problem patologicznego i problemowego hazardu wśród pacjentów placówek leczących uzależnienia jest znaczący – w niektórych przypadkach współwystępowanie dotyczy 50% pacjentów – zwraca uwagę dr hab. Łukasz Wieczorek z Instytutu Psychiatrii i Neurologii, współautor (wraz z dr hab. Katarzyną Dąbrowską) badania pt. „Zaburzenia Hazardowe Współwystępujące z Zaburzeniami Związanymi z Używaniem Substancji Psychoaktywnych oraz we Współchorobowości z Innymi Zaburzeniami Psychicznymi”.

Wynika z niego, że średnio ponad 28% problemowych i patologicznych hazardzistów nadużywa alkoholu i odwrotnie: między 9 a 33% pacjentów, którzy podejmowali leczenie zaburzeń związanych z używaniem alkoholu, miało również współwystępujące zaburzenia hazardowe. Niektóre typy hazardu prawdopodobnie częściej współwystępują z nadużywaniem substancji psychoaktywnych (np. granie na automatach do gier). Ryzyko występowania zaburzeń używania alkoholu jest 2-4 krotnie wyższe wśród pacjentów leczonych z powodu zaburzeń hazardowych w porównaniu z osobami z populacji generalnej nieprzejawiającymi objawów patologicznego hazardu. Na podstawie wyników badania opracowano zbiór rekomendacji dla leczenia osób ze współwystępującymi zaburzeniami hazardowymi i używania substancji psychoaktywnych.

Choć uzależnienie od hazardu bardzo często współistnieje z innymi uzależnieniami lub z zaburzeniami psychicznymi ci pacjenci powinni być leczeni osobno – to grupa dużo bardziej wymagająca, wobec której powinny być zastosowane inne zasady postępowania terapeutycznego – podkreśla terapeutka uzależnień Maja Ruszpel.

Leczenie osób ze współwystępującymi zaburzeniami nastręcza dodatkowych trudności, ponieważ zaburzenia współwystępujące często nie są wykrywane, co może komplikować ich leczenie. Tymczasem u osób ze współwystępującymi zaburzeniami uzyskiwane są gorsze wyniki leczenia, cechuje je wyższy odsetek hospitalizacji, słabiej reagują na leczenie farmakologiczne w porównaniu z osobami z jednym zaburzeniem.

W terapii uzależnień istotne są tzw. zasoby własne (w sensie indywidualnych cech, a nawet osiągnięć), na których specjalista może się oprzeć pracując z pacjentem. Okazuje się, że osoby z problemowym hazardem i innym zaburzeniem tę „bazę” mają często słabszą, przez co nasilenie dwóch różnych zaburzeń psychicznych jest trudniejsze do opanowania. Częściej nie dostosowują się do zaleceń terapeutycznych i mają większe problemy z utrzymaniem abstynencji. Leczenie komplikuje dodatkowo tzw. heterogeniczność grupy osób z zaburzeniami hazardowymi, co oznacza, że określone typy graczy mogą preferencyjnie reagować na określone leczenie.

Uzależnienie od hazardu: rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne

W przypadku podejrzenia możliwości współwystępowania zaburzeń hazardowych oraz uzależnienia od substancji psychoaktywnych i innych, w tym nasilonych zaburzeń psychicznych, konieczne jest wydłużenie czasu przeznaczonego na diagnozę do 2-3 sesji. Polecamy korzystanie z testów przesiewowych, np. Kanadyjskiego Indeksu Gier Hazardowych CPGI lub składającego się z dwóch pytań testu Lie/Bet w polskiej adaptacji. Ci chorzy często nie podejmują terapii, ponieważ uzależnienie od hazardu wciąż traktowane jest po macoszemu, więc wolą się nie wychylać. Testy pomogą zdiagnozować problem – zwraca uwagę dr Łukasz Wieczorek.

Specjaliści zalecają, by dla tych pacjentów tworzyć mini-grupy terapeutyczne homogeniczne ze względu na przejawiane zaburzenie, np. zaburzenia hazardowe, po to by osoby uczestniczące w procesie terapii mogły zająć się swoimi specyficznymi problemami. Jeśli nie ma możliwości utworzenia takiej małej, to należy poświęcić osobom z zaburzeniami hazardowymi więcej uwagi w trakcie terapii i odnosić się w jej trakcie do problemów charakterystycznych dla zaburzeń hazardowych, a także zwracać uwagę na wspólne mechanizmy uzależnień. Terapia powinna być prowadzona w duchu dialogu motywującego a nie konfrontacji, bo osoby ze współwystępującymi zaburzeniami psychicznymi wymagają więcej akceptacji i zrozumienia dla ich zachowania – dodaje specjalista.

Podczas terapii uzależnienia od substancji psychoaktywnych należy zwrócić uwagę, czy pacjent nie ma problemów związanych z uprawianiem hazardu, np. zadłużenia czy wyroków sądowych. Pomoc w rozwiązaniu problemów finansowych i prawnych pozwali mu skupić się na leczeniu i motywuje go do kontynuowania terapii.

Specjaliści zwracają także uwagę, że nieutrzymywanie abstynencji przez pacjenta nie może być czynnikiem decydującym o jego pozostaniu w programie. Jeśli warunki na to pozwalają, nie powinno się od pacjenta wymagać utrzymania abstynencji przed przyjęciem do placówki stacjonarnej, szczególnie terapii długoterminowej. Abstynencja nie może być jedynym bądź podstawowym kryterium oceny efektywności oddziaływań. W razie łamania tego warunku osoby ze współwystępującymi zaburzeniami hazardowymi i uzależnione od substancji psychoaktywnych oraz z innymi, w tym ciężkimi zaburzeniami psychicznymi powinny zostać wypisane, ale objęte jednocześnie opieką zespołu leczenia środowiskowego lub poradni zdrowia psychicznego oraz możliwie szybko (np. po 2 tygodniach), po kwalifikacji, przyjęte ponownie – zwraca uwagę specjalista.

Wsparcie powinna otrzymać także rodzina pacjenta, a praca z rodziną powinna zawierać elementy psychoedukacji, by jej członkowie lepiej rozumieli zaburzenie. W przypadku osób z zaburzeniami psychicznymi, którym ciężko będzie przejąć całkowitą kontrolę nad swoim zachowaniem, włączenie rodziny odgrywa kluczową rolę. W takich przypadkach rodzina może np. wspierać chorego w załatwianiu spraw, nadzorować przyjmowanie leków itp.

Ten raport jest przełomowy, jeśli chodzi o myślenie i promocję wiedzy dotyczącej leczenia osób uzależnionych od hazardu. Osoby te często nie są właściwie leczone. Ta grupa chorych wymaga zupełnie innego podejścia niż leczenie uzależnienia wyłącznie od jednej substancji – badanie wyraźnie to pokazuje, a opracowane standardy postępowania są wspaniałą wskazówką dla specjalistów zajmujących się tym problemem – uważa terapeutka Maja Ruszpel.

Problemowy hazard. Gdzie po pomoc?

Dla osób uzależnionych oraz ich bliskich Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego prowadzi telefon zaufania (801889880). Telefon jest czynny codziennie, także w weekendy, w godzinach od 17:00 do 22:00. Działa też internetowa poradnia www.uzaleznieniabehawioralne.pl prowadzona przez Fundację 24 Godziny. Jest tam m.in. lista placówek, które udzielają pomocy.