Podróż za marzeniami – kultura uzdrowiskowa w Europie

Bohaterowie z powieści Jane Austen zażywali leczniczych kuracji w angielskim Bath, a ci wykreowani przez Thomasa Manna w „Czarodziejskiej górze” leczyli się w szwajcarskim sanatorium. Bolesław Prus chętnie odwiedzał Nałęczów, a Goethe uwielbiał dzisiejsze Karlove Vary.

Skąd wzięła się w Europie moda na wyjazdy „do wód” i czy miała tylko znaczenie polepszenia zdrowia dowiemy się na wystawie w Muzeum Etnograficznym czynnej do 18 sierpnia. Wystawa „Podróż za marzeniami” ma podtytuł „Kultura uzdrowiskowa w Europie”, który nam wiele podpowie, bo od XVII do XIX wieku peregrynacje całych rodzin do miejscowości uzdrowiskowych nie opierały się wyłącznie na wypełnianiu lekarskich zaleceń – przyjmowaniu określonej ilości zabiegów, piciu mineralnej wody.

Wokół pobytu w miejscowościach znanych z czystego powietrza, dobroczynnego wpływu przyrody i leczniczych właściwości wód zorganizowana została cała infrastruktura, a letni czy zimowy wyjazd do znanych kurortów, zwłaszcza w towarzystwie, kojarzył się z tym, co jest w dobrym tonie. W wielu miejscach (tak jest zresztą do dzisiaj) po prostu należało się pokazać, przywożąc m.in. odpowiednią garderobę. Warto pamiętać, że na leczenie w uzdrowiskach mogli sobie pozwolić jedynie zamożni pacjenci.

„Podróże do uzdrowisk wiązały się ze zróżnicowanymi oczekiwaniami klientów, nie ograniczanymi tylko do leczenia. Kobiety marzyły przede wszystkim o odpoczynku, regeneracji sił i uwolnieniu z krępujących ruchy gorsetów i niewygodnego obuwia itp. Mogły ubierać się swobodniej, poruszać się same w uzdrowiskowej przestrzeni publicznej, spotykać się z innymi kobietami i pozwalać sobie na drobne przyjemności, takie jak zakupy. Wieczory spędzano na spacerach, w trakcie których podziwiano niedostępne mieszkankom miasta piękno przyrody, i na rozmowach w nieformalnych warunkach, których na co dzień kobiety bywały pozbawione przez reguły i konwenanse” – wyjaśnia w jednym z tekstów o uzdrowiskach europejskich prof. dr hab. Bożena Płonka-Syroka z Zakładu Humanistycznych Nauk Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, która wspólnie z Pauliną Suchecką, jest kuratorką wystawy w Muzeum Etnograficznym.

Do kultury uzdrowiskowej zaliczały się nie tylko stroje, ale również naczynia, z których sączono wodę mineralną, czy herbatę i kawę (szklanice, puchary, talerze, filiżanki ze „zdrojowymi” nadrukami), wreszcie dawne fotografie, a także ukochane przez kolekcjonerów pocztówki, jakie kuracjusze wysyłali do krewnych i przyjaciół. Nie zabraknie sprzętu turystycznego (czyli nart), bo zimą się dla zdrowia szusowało po stoku. Ekspozycji muzealnej towarzyszy bogaty program warsztatów, wykładów i innych atrakcji.