Wystawa „Czarna sukienka. Patriotki w walce o wolność” poświęcona jest roli kobiet w największym zrywie narodowym XIX wieku – Powstaniu Styczniowym, którego 160. rocznicę obchodzimy w 2023. Ekspozycja przygotowana w Muzeum Pana Tadeusza (Oddziale Zakładu Narodowego im. Ossolińskich) składa się z dwóch części: pierwsza opowiada o udziale kobiet polskich w Powstaniu Styczniowym, druga odnosi się do czasów nam bliższych – rewolucyjnych zrywów kobiet okresu „Solidarności” w Polsce. Wystawa przypomina o znaczącym zaangażowaniu Polek – tytułowych patriotek, które masowo i z zapałem walczyły o wolność.
Opozycjonistki „Solidarności” były spadkobierczyniami uczestniczek Powstania Styczniowego i wiele się od nich nauczyły. Pomimo różnicy epok dzielącej wydarzenia lat 1863 i 1981 postawy kobiet w walce o suwerenność kraju pozostały niezmienne. Za wszelką cenę, często z narażeniem życia i zdrowia, sprzeciwiały się panującej władzy. Były prześladowane, bite, więzione, szantażowane i zastraszane. Ukrywały spiskowców, organizowały zbiórki jedzenia – były kurierkami, łączniczkami, sanitariuszkami.
Kobiety Powstania Styczniowego w ramach masowego protestu politycznego przywdziały żałobne stroje, nosiły tak zwaną „czarną biżuterię”: broszki, naszyjniki, bransolety, kolczyki. Biżuterię wykorzystywano do celów propagandowych i wykonywano z tanich, ogólnie dostępnych materiałów. Na ekspozycji pokazano proces wejścia czarnej biżuterii do kanonu symboliki patriotycznej, ukształtowanej w latach 1861–1864, wznowionej w czasie I wojny światowej, stanowiącej symbolikę Odrodzonej Polski, noszonej podczas II wojny, a także w okresie „Solidarności”. W latach 80. XX wieku internowane kobiety w geście sprzeciwu haftowały lub wyszywały na swetrach, koszulach, skarpetach czy szalikach symbole „Solidarności”. Powstawały ręcznie wyrabiane krzyżyki z orzełkami w koronie, medaliony, pierścionki, bransolety, różańce.
W narrację ekspozycji wpleciono krótkie życiorysy i dokonania tak barwnych postaci jak autorki pamiętników Emilia ze Szwarców Heurichowa oraz jej córka Teodora z Heurichów Kiślańska, powieściopisarka Eliza Orzeszkowa, uczestniczka wielu manifestacji patriotycznych Anna Henryka Pustowójtówna, działaczka społeczna Zofia Romanowiczówna, a także autorka opracowania „Ciche bohaterki” Maria Bruchnalska. Nie sposób nie wspomnieć również o kobietach takich jak Joanna Lenartowicz, Jadwiga Kryńska, Janina Drabowska, Wanda Kołodziejczyk czy Grażyna Kuroń, które straciły życie lub zdrowie w wyniku działań służb PRL.
Na wystawie oprócz eksponatów ze zbiorów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich zobaczymy obiekty wypożyczone z prywatnej kolekcji Wojciecha Postuły – antykwariusza, pasjonata historii Polski, miłośnika pamiątek historycznych – oraz ze zbiorów Jacka Dehnela – pisarza, kolekcjonera fotografii, tłumacza. Na ekspozycji znajdą się również: rekonstrukcja sukni żałobnej wykonana przez Elżbietę Dunin-Wąsowicz oraz kopie chorągwi z okresu Powstania Styczniowego wykorzystywane przez oddziały powstańcze lub niesione na czele procesji i demonstracji – przedmioty te prezentujemy dzięki uprzejmości Zamku Królewskiego w Warszawie – Muzeum.
Na wystawie będzie można przyjrzeć się nie tylko czarnej biżuterii (pierścienie, naszyjniki, bransolety, broszki), ale i elementom stroju żałobnego, biżuterii patriotycznej z przełomu XIX i XX wieku, modlitewnikom, drukom ulotnym, rękopisom, fotografiom, drzeworytom, akwarelom. Zaprezentujemy również dokumenty filmowe z udziałem więźniarek politycznych z okresu „Solidarności”; unikalne zdjęcia z demonstracji; odzież i biżuterię patriotyczną oraz piosenki w wykonaniu internowanych „gołdapianek”. Materiały zostały pozyskane między innymi z Europejskiego Centrum Solidarności, Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”, z Ośrodka KARTA oraz od prywatnych właścicieli: Apolonii Dwurnik, Bogny Janiec.
Kuratorkami wystawy są Małgorzata Orzeł, Magdalena Sozańska, Magdalena Sudoł. Kuratorką części wystawy poświęconej czasom „Solidarności” jest Marta Dzido.
W programie wydarzeń towarzyszącym wystawie znajdą się między innymi oprowadzania, warsztaty haftu zaangażowanego, warsztaty graficzne oraz warsztaty tworzenia biżuterii dla dzieci i młodzieży, pokazy filmowe, wykład popularyzatorski pt. „Piątki”, „Entuzjastki”, „Kumy” „Klaudynki”, „Komitety niewiast” – Polki w Powstaniu Styczniowym oraz debata poświęcona patriotkom.
15 września 2023–28 stycznia 2024
wernisaż: 15 września 2023, godzina 17.00 (wstęp wolny)
wystawa dostępna dla publiczności od 16 września 2023 (wstęp w ramach biletu do muzeum)
szczegóły dostępne są na stronie internetowej wydarzenia
Wernisaż
Na wernisaż wystawy zapraszamy 15 września 2023 o godzinie 17.00.
W czasie wernisażu wystawy będzie można porozmawiać oraz sfotografować się z członkiniami z Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznej i Kostiumingu „Krynolina”, które na ten czas przebiorą się w zrekonstruowane stroje z epoki z okresu „żałoby narodowej”.
„Popiół i Diament. Spotkania autorskie” to cykl wydarzeń kulturalnych zorientowanych na zagadnienia historyczne i historyczno-literackie, promujący działalność wrocławskiej niezależnej księgarni stacjonarnej Popiół i Diament.
Gośćmi jesiennych spotkań autorskich będą Filip Springer, Beata Halicka i Grzegorz Piątek oraz Joanna Nowosielska-Sobel i Agata Gabiś, które zaproszą na spacery tematyczne po Wrocławiu, będące okazją do poznania miejsc ważnych i symbolicznych dla mieszkańców miasta.
25 maja 2023–16 listopada 2023 / czwartki, godzina 17.00, soboty, godzina 12.00
wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona
szczegóły dostępne są na stronie internetowej wydarzenia
„Nie tylko morze ruin – Wrocław powojenny” – spacer z Joanną Nowosielską-Sobel
Tematem spaceru będzie odkrywanie Wrocławia lat 1945–1948 widzianego przez Joannę Konopińską, której życie, los i wielka historia splotły z dziejami miasta zrujnowanego przez II wojnę światową
16 września 2023 (sobota), godzina 12.00
start: księgarnio-kawiarnia Popiół i Diament (Rynek 6, Wrocław)
wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona / obowiązują zapisy poprzez formularz zgłoszeniowy
szczegóły dostępne są na stronie internetowej wydarzenia
„Mein Gott, jak pięknie” – spotkanie z Filipem Springerem
„Mein Gott, jak pięknie” – to nie jest reportaż. To na poły fabularyzowana, na poły dokumentalna opowieść, której głównym bohaterem jest pejzaż. Przemierzając rowerem tereny wschodnich prowincji Prus nazwanych później Ziemiami Odzyskanymi, autor podąża śladami ludzi, którzy – ogarnięci wizją postępu – włączyli się w rewolucję przemysłową, stopniowo przekształcając otaczający ich świat
28 września 2023 (czwartek), godzina 17.00
wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona, wejściówki do odbioru w kasach muzeum
prowadzenie: Magdalena Musiał
szczegóły dostępne są na stronie internetowej wydarzenia
Festiwal Tradycji Literackich to coroczne wydarzenie inspirowane twórczością i biografią wybitnych pisarzy, w roku 2023 najważniejszymi autorami będą Aleksander Fredro i Wisława Szymborska.
kwiecień–listopad 2023
finałowe wydarzenia: 21 października 2023
szczegóły dostępne są na stronie internetowej wydarzenia
„Fredro dzieciom” – wystawa czasowa
Do odwiedzenia ekspozycji zapraszamy dzieci i dorosłych. Na ekspozycji prezentujemy ilustracje do następujących utworów bajkopisarza: „Paweł i Gaweł”, „Małpa w kąpieli”, „Sowa”, „Wieczerza z gwoździa”, „O czterech podróżnych”, „Osiołkowi w żłoby dano” oraz „Dwa koguty”.
Wybrane eksponaty przedstawiają realizacje artystów obdarzonych oryginalnym, rozpoznawalnym stylem, takich jak Jerzy Srokowski, Marian Stachurski, Kazimierz Sichulski, Olga Siemaszko czy Andrzej Klimczak-Dobrzaniecki
7 lipca–29 października 2023
wstęp bezpłatny
szczegóły dostępne są na stronie internetowej wydarzenia
Spotkanie z laureatką/laureatem Nagrody im. Witolda Gombrowicza
Zapraszamy na rozmowę w ramach cyklu spotkań z laureatami jednego z najważniejszych w Polsce wyróżnień literackich – Nagrody im. Witolda Gombrowicza, która od początku istnienia, od 2016 roku, wskazuje najciekawsze nowe zjawiska w polskiej prozie.
Nazwisko laureatki lub laureata nagrody poznamy 16 września 2023
23 września 2023 (sobota), godzina 16.00
wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona
prowadzenie: Anna Spólna
szczegóły dostępne są na stronie internetowej wydarzenia
Informacja prasowa: Muzeum Pana Tadeusza
