#MiejscaKultury Dolnego Śląska – Zamek Świny

To jeden z najstarszych na Szlaku Zamków Piastowskich, a jego początki sięgają XII wieku. Pierwotnie był grodem, a później służył jako zamek obronny. Wznosi się na Pogórzu Bolkowskim w Sudetach. Legenda głosi, że jest połączony podziemnym przejściem z zamkiem w Bolkowie. Zamek Świny to #MiejsceKultury Dolnego Śląska, z którym przychodzimy dziś do Państwa.

Zamek Świny zlokalizowany jest we wsi o tej samej nazwie, niedaleko Bolkowa. To najstarszy prywatny zamek na terenie Polski. W XII wieku istniała tu warownia o charakterze wojskowo-administracyjnym, co potwierdzają bulle papieskie z lat: 1155 i 1245, gdzie wymieniono ją jako graniczną miejscowość na Śląsku, przy jednym z głównych szlaków komunikacyjnych. Nad wejściem do zamku znajduje się płyta z herbem von Schweinichen.

Źródła historyczne wskazują jednak, że po raz pierwszy o Świnach wspominał historyk Kosmas kilka lat wcześniej, w 1108 roku. Wówczas pojawia się miejscowość Zvini in Polonia. Kasztelania w Świnach istniała przez około 100 lat i pełniła rolę granicznego grodu obronnego. W latach 70. XIII wieku Bolko I, książę jaworsko-świdnicki, zdecydował się opuścić Świny na rzecz potężniejszego Bolkowa. Wtedy prawdopodobnie Świny przeszły z warowni książęcej w prywatne ręce i stały się własnością rycerskiego rodu Świnków, którzy przyjęli swoje nazwisko od nazwy zamku, pochodzącej od dzika (legenda o Biwoju).

Zamek zbudowany został z brunatno-czerwonego zlepieńca na wzgórzu zamkowym z porfiru kwarcowego i tufu porfirowego. W XIII wieku budynek trafił w prywatne ręce śląskiego odłamu rodu Świnków. Henryk Krzyżowiec ze Świn wzniósł tam potężną wieżę mieszkalno-obronną, która jest jednym z najwyższych zachowanych do dzisiaj średniowiecznych budynków mieszkalnych w Polsce. Budowla ma grube, 2,5-metrowe mury, wykonane z łamanego kamienia. W wieży o wymiarach 12×18 m mieści się też piwnica i dwuspadowy dach.

Współcześnie podziwiać można w niej gotycki portal wejściowy. W połowie XV wieku Gunzel von Schweinichen rozbudował wieżę, dodając do niej dwuszczytowy budynek mieszkalny i nowe fortyfikacje. Ostatni i najbardziej kompleksowy remont przeprowadził Johann Sigismund von Schweinichen w latach 1614-60, zmieniając siedzibę rodową w renesansową rezydencję. Dzięki swoim kontaktom z mistykami i alchemikami Johann Sigismund założył tu koło teozoficzne i utworzył bibliotekę mistyczno-teozoficzną.

Od północnego zachodu dobudowano prostokątny pałac. Teren zamku otoczono umocnieniami dostosowanymi do broni palnej, w tym nowym murem obronnym, bastejami i małym bastionem. Wjazd chroniony był mostem zwodzonym. Ufortyfikowano także teren podzamcza, na południowy wschód od zamku właściwego, gdzie zachowały się fragmenty trójkątnego bastionu ziemnego.

Po wygaśnięciu rodu Świnków, w 1702 roku zamek przeszedł na Sebastiana Henryka von Schweinitz, zięcia ostatniego zmarłego. 60 lat później, rosyjskie wojska podczas wojny siedmioletniej splądrowały miejscowość.

Wskutek rabunków, von Schweinitzowie musieli wystawić zamek na licytację w 1769 roku, sprzedając go pruskiemu ministrowi stanu. Zamek jednak pozostawał opuszczony i popadał w ruinę. Wdowa po ministrze przekazała Świny swojej córce z drugiego małżeństwa, a po niej posiadłość odziedziczyli austriaccy hrabiowie Hoyos von Sprinzenstein, którzy byli właścicielami zamku aż do 1941 roku, kiedy zmuszeni byli sprzedać go państwu.

Wehrmacht wykorzystywał zamek jako magazyn części samolotowych. Jednak największe zniszczenia nie przypadają na okres II wojny światowej, a pochodzą z huraganów z 1840 roku, kiedy został zdewastowany dach wieży, 1848 roku (zawalenie szczytu wieży) oraz 1868 roku. Ostatecznie w 1876 roku pożar zajął całe wnętrze zamku. Prace zabezpieczające ruiny rozpoczęto w 1931 roku, a w latach 1936-37 pokryto dach wieży. Dalsze prace rozpoczęto dopiero po 30 latach. W 1959 roku, podczas badań archeologicznych, w okolicy odkryto pozostałości wczesnośredniowiecznej osady.

Dziś Zamek Świny jest własnością Zamku Świny sp. z o. o. Obecnie prowadzone są tu prace konserwatorskie oraz budowlane. Właściciele chcą przywrócić obiektowi jego dawny blask.

Opracowanie na podstawie: zamekswiny.pl, Dolnośląska Organizacja Turystyczna/dolnyslask.travel, szlakzamkowipalacow.eu