#MiejscaKultury Dolnego Śląska – Synagoga Pod Białym Bocianem we Wrocławiu

Podczas nocy kryształowej uniknęła spalenia, potem służyła hitlerowcom jako miejsce zbiórek dla osób deportowanych do obozów koncentracyjnych. Aktualnie jest największą czynną synagogą Gminy Żydowskiej we Wrocławiu. Zlokalizowana przy ulicy Pawła Włodkowica Synagoga Pod Białym Bocianem we Wrocławiu to kolejne w naszym cyklu #MiejsceKultury Dolnego Śląska.

Początki Synagogi Pod Białym Bocianem

Pod koniec XVIII wieku, minister Śląska, hrabia Karl Georg Heinrich von Hoym zaproponował budowę ogólnodostępnej synagogi, mającej zastąpić rozproszone we Wrocławiu domu modlitwy. Jednak ze względu na brak zainteresowania ze strony ortodoksyjnych Żydów, nie doszło do realizacji tej koncepcji. Pod naciskiem pruskich władz, ponownie przystąpiono do prób budowy synagogi w latach 1819-1820. Udało ustalić się lokalizację przyszłej synagogi. Miała stać na terenie, przy którym niegdyś znajdowała się gospoda Pod Białym Bocianem. Stworzono również plan architektoniczny.

Brak jedności w gminie żydowskiej spowodował, że budowa musiała poczekać do roku 1826. Wtedy liberalne Pierwsze Towarzystwo Braci wyszło z inicjatywą dokończenia rozpoczętych planów. Pierwsze prace budowlane rozpoczęły się w roku 1827. Projektantem synagogi był niemiecki architekt Carl Ferdinand Langhans, natomiast za wystrój wnętrza odpowiadał żydowski malarz Raphael Biow. Uroczyste otwarcie odbyło się 23 kwietnia 1829 roku.

W 1872 roku, w związku z wybudowaniem Nowej Synagogi przy ulicy Podwale, Synagoga pod Białym
Bocianem przeszła w ręce Żydów konserwatywnych. Dodano wówczas klatki schodowe, które
prowadziły na galerie dla kobiet.

Noc kryształowa, II Wojna Światowa i czasy powojenne

Po dojściu Hitlera do władzy, sytuacja Żydów z Wrocławia systematycznie pogarszała się. Już w 1933 r. przystąpiono do ograniczenia ich praw publicznych. Dwa lata później w życie weszły ustawy norymberskie, których celem było usankcjonowanie nierówności prawnej opartej na kryteriach „krwi i rasy”. W nocy z 9 na 10 listopada 1938 roku, w ramach zorganizowanej przez władze III Rzeszy pogromu Żydów, oprócz morderstw osób żydowskiego pochodzenia i niszczenia własności doszło do zniszczenia wielu synagog. We Wrocławiu Nowa Synagoga została całkowicie zniszczona. Synagoga pod Białym Bocianem uniknęła podpalenia ze względu na bliskie sąsiedztwo innych budynków. Po wybuchu II Wojny Światowej użytkowana była do 1943 roku, później służyła hitlerowcom za magazyn oraz miejsce zbiórek dla osób deportowanych do obozów koncentracyjnych.

Po odzyskaniu synagogi w 1945 r. została wyremontowana oraz ponownie dostosowana do potrzeb kultu religijnego przez Kongregację Wyznania Mojżeszowego we Wrocławiu.

W okresie PRL-u świątynia doświadczała ciągłych aktów wandalizmu, co doprowadziło do degradacji stanu technicznego obiektu. Po wydarzeniach w 1968 roku, które doprowadziły do emigracji większości społeczności żydowskiej z Polski, budynek przechodził w różne ręce, jednak żaden z właścicieli nie dokończył poważniejszych prac remontowych.

Wrcławska synagoga współcześnie

Dopiero 10 kwietnia 1996 roku synagoga została powierzona Gminie Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu. Stała się wtedy największą i główną synagogą Gminy Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu. Synagoga Pod Białym Bocianem to też dynamicznie rozwijający się ośrodek kultury żydowskiej, w którym odbywają się liczne wystawy, koncerty, warsztaty czy spotkania. Budynek może pomieścić kilkaset ludzi i ma dobrą akustykę.

W maju 2005 r. otwarto Centrum Edukacji i Kultury Żydowskiej, które w ciągu całego roku organizuje w tym miejscu przedsięwzięcia kulturalne i edukacyjne związane z kulturą żydowską.

Opracowanie na podstawie: wroclaw.jewish.org.pl, fbk.org.pl, sztetl.org.pl