Dramaturgiczny zmysł i kontemplacyjne wyciszenie – „Dzieciństwo Chrystusa”

Jesienią 1850 roku architekt Louis-Joseph Duc poprosił Hectora Berlioza o wpis do sztambucha.

Początki „Dzieciństwa Chrystusa” były niezwykle skromne. To, że utwór poświęcony biblijnej Świętej Rodzinie został w ogóle przez niego – człowieka religijnie obojętnego – napisany, zawdzięczamy próżności paryskich salonów i dość taniemu dowcipowi samego autora, w którym kreatywność i wrażliwość na temat podjęty właściwie przez przypadek rodziły się stopniowo. Długo nie będąc przekonanym do swojego pomysłu, pracował nad ukończeniem kompozycji w pełnej formie aż cztery lata. Dzieło, które ostatecznie powstało, genialnie jednak łączy dramaturgiczny zmysł i kontemplacyjne wyciszenie. W NFM zabrzmi ono pod batutą Paula McCreesha.

Kompozytor w podsuniętym mu albumie naszkicował czterogłosowe organowe Andantino. Nastrój powstałego wtedy utworu wydał mu się pełny „naiwnego mistycyzmu”, przyszło mu więc do głowy dopisanie do niego tekstu. W ten sposób organowa miniatura przekształciła się w chór betlejemskich pasterzy żegnających Dzieciątko Jezus. W ciągu kilku dni skomponował kolejne fragmenty, tworząc już miniaturową, trzyczęściową kantatę. W listopadzie włączył archaizujące Pożegnanie pasterzy do programu jednego ze swoich koncertów. Przedstawił jednak ten krótki utwór jako dzieło nie swoje, lecz fikcyjnego francuskiego kompozytora żyjącego w XVII wieku – Pierre’a Ducré. Większość słuchaczy nabrała się, ktoś stwierdził nawet, że sam Berlioz nigdy by czegoś tak melodyjnego nie napisał. Temat domagał się jednak poważnego potraktowania.

Cała kantata „Ucieczka do Egiptu” (która stała się ostatecznie drugą częścią oratorium) miała swoją premierę w grudniu 1853 roku w lipskim Gewandhaus. Zarówno publiczność, jak i występujący muzycy domagali się od Berlioza rozbudowy dzieła. W kwietniu 1854 roku powstała kolejna cześć – apokryficzne „Przybycie do Sais”. Potem artysta napisał jeszcze otwierający całość „Sen Heroda”. Kompletne oratorium w formie tryptyku prawykonano sto siedemdziesiąt lat temu – 10 grudnia 1854 roku. Paryska publika przyjęła pełną intymnej czułości kompozycję bardzo ciepło, a wśród chwalących dzieło był sam Heinrich Heine. I chociaż Berlioza sukces dzieła, którego nigdy nie traktował do końca poważnie, nieco irytował, to gdy w finale chór śpiewa cicho „O duszo moja, powściągnij swą pychę! Cóż innego pozostaje w obliczu tej tajemnicy?”, wydaje się, że on sam zdradza, jakie wymagania postawiło przed nim napisanie dzieła, będącego jednym ze szczytowych osiągnięć religijnego ducha Francji połowy XIX wieku.