Był jednym z trzech dworców wybudowanych obok siebie, trzech różnych towarzystw kolejowych, co dzisiaj wydaje się niebywałym fenomenem. I drugim najbardziej okazałym spośród całej trójki.
Powstał rok później niż Dworzec Świebodzki, w odległości zaledwie około 100 m od niego. Mowa o dworcu Marchijskim lub Dolnośląsko-Marchijskim. Zaprojektowany został w stylu neorenesansowej włoskiej willi. Budynek legendarnego dworca posiadał dwa skrzydła z dwoma wieżami. Pomiędzy nimi znajdowała się trójnawowa hala mieszcząca dwa perony. Jeśli ktoś nie zapoznał się z jego historią, w jego dzisiejszej pozostałości trudno mu będzie dostrzec dawną bryłę i świetność.
W listopadzie 1843 roku Towarzystwo Kolei Dolnośląsko-Marchijskiej otrzymuje koncesję na budowę linii kolejowej, która ma połączyć Wrocław ze stolicą Niemiec, Berlinem. Stąd nazwa dworca i towarzystwa kolejowego „Marchijski”, od Marchii Brandenburskiej, czyli głównej składowej Królestwa Prus z Berlinem jako stolicą. Otwarcie legendarnego dworca nastąpiło 18 października 1844 roku, a przy dźwiękach fanfar i radości zgromadzonego tłumu o godzinie 10:00 odjeżdża pociąg inauguracyjny do Legnicy. Dzień później, 19 października rozpoczęto prowadzenie regularnego ruchu kolejowego.
Był to pierwszy odcinek przyszłej magistrali Wrocław – Berlin. Nowa linia kolejowa połączyła ze sobą ważne ośrodki miejskie. Prowadziła ze stolicy Dolnego Śląska przez Legnicę, Bolesławiec, Węgliniec, Lubsko, Gubin oraz Frankfurt nad Odrą do Berlina.
- Wyjątkowy jubileusz, wyjątkowe atrakcje
W oparciu o swoją misję i cele statutowe, Klub Sympatyków Kolei we Wrocławiu nie mógł przejść obojętnie wobec takiej rocznicy. Dzięki współpracy z Kolejami Dolnośląskimi oraz Pocztą Polską przygotowane zostało wydarzenie, dzięki któremu ten wyjątkowy jubileusz będzie okazją dla wszystkich chętnych do spędzenia czasu w wyjątkowy i ciekawy sposób. W sobotę 19 października o godz. 10:00 – tak jak w roku 1844 – wyjedzie z Wrocławia do Legnicy pociąg specjalny – muzealny.
Ze względu na okoliczność tego szczególnego jubileuszu, w składzie pociągu znajdą się najstarsze sprawne wagony osobowe ze zbiorów Klubu. Są to wagony serii Bi z lat 1928 – 1930, zbudowane w zakładach Linke Hofmann Werke we Wrocławiu – po 1945 roku PaFaWag. Dla najmłodszych i osób, które nie brały jeszcze udziału w takich przejazdach, będzie to zupełnie nowe doświadczenie. Wagony posiadają drewniane ławki i okna otwierane w zupełnie inny sposób niż we współczesnym taborze kolejowym. Skład poprowadzi „Kociołek”, zabytkowy spalinowóz SP42-001 z 1970 roku. Ze względu na posiadany numer był on pierwszym przedstawicielem swojej serii.
Lokomotywa ta, posiadała specjalny kocioł do parowego ogrzewania wagonów, z tego powodu kolejarze nazywali je w żargonie właśnie „Kociołkami”. Po łącznie czterech latach prac przywrócono jej wzorowy, historyczny wygląd wraz odpowiednim malowaniem. Spalinowóz ten posiada również oryginalne detale oraz oryginalne wyposażenie techniczne i mechaniczne. Będzie to drugi kurs tej lokomotywy do Legnicy w tym roku. Pierwszy był jazdą inauguracyjną, która odbyła się w lipcu. Wybór pojazdu trakcyjnego nie jest przypadkowy. W 1970 roku SP42-001 prosto z fabryki trafiła na stan lokomotywowni Wrocław Główny, ale najdłużej w historii swojej wieloletniej służby na kolei stacjonowała w Legnicy. Warto przypomnieć, że „Kociołek” zamykał również połączenie do Karpacza z ostatnim pociągiem osobowym w 2000 roku.
- Sam przejazd historycznym pociągiem to nie wszystko.
Na peronie dworca w Legnicy obecny będzie konferansjer z Muzeum Miedzi przy specjalnie przygotowanym na tę okazję stoisku Kolei Dolnośląskich, który w ciągu dnia opowie o historii linii kolejowej. Mało tego, wszyscy podróżni z pociągu w cenie biletu mają możliwość wzięcia udziału w 1,5 godzinnym oprowadzaniu po Legnicy, realizowanym przez pracownika Muzeum. Zabierze on uczestników na specjalne przejście po „kolejowych zakamarkach” miasta, jak i odprowadzi później na pociąg. Dodatkowo każdy chętny z Legnicy i Wrocławia może wziąć udział w przejeździe pociągiem „Semafor” do miejscowości Rokitki. Znajduje się tam historyczna zabudowa kolejowa i sygnalizacja kształtowa, co stanowi wdzięczne tło do pamiątkowych fotografii. Dochód z biletów przeznaczony jest na renowację zabytkowego taboru kolejowego oraz cele statutowe Klubu. Bilety do kupienia również bezpośrednio u obsługi pociągu.
Poczta Polska z okazji jubileuszu przygotowała specjalny arkusz znaczków, kartkę okolicznościową oraz „erkę” na listy polecone. Kartki i znaczki można kupić w Urzędzie Pocztowym nr 68 zlokalizowanym przy ul. Małachowskiego 1-9 we Wrocławiu od 10 października 2024 roku lub przez internet. Natomiast pamiątkowa nalepka R na listy polecone będzie stosowana w tej samej placówce pocztowej od 18 października 2024 roku. A w samym historycznym pociągu, który wyjedzie do Legnicy w niedzielę 19 października zostanie przewieziony worek z pocztą kolejową. Przesyłki do przewiezienia pocztą kolejową można nadawać do 18 października do godz. 16:00 w UP Wrocław 68.
- Historyczny szlak, nowa rola
Z biegiem rozwoju kolei w ciągu lat oraz nacjonalizacją towarzystw kolejowych, fenomen jakim okazały się trzy sąsiadujące ze sobą dworce zaczął „gasnąć”. Taka ich ilość w jednym miejscu była już niepotrzebna. Dworzec Marchijski stracił na znaczeniu już na początku XX wieku, a jego rolę przejął Dworzec Świebodzki.
W latach 30. XX wieku został rozebrany i w niczym nie przypominał już okazałej budowli sprzed lat. Pozostało po nim jedno skrzydło wraz z wieżą. Współcześnie, dawne starotorze (miejsce, gdzie przebiegały niegdyś tory) kolei Dolnośląsko-Marchijskiej znalazło nowe zastosowanie. Zbudowano na nim Trasę Autobusowo Tramwajową na Nowy Dwór – fragment do wysokości stacji Wrocław Gądów. A na pamiątkę tej historii ulicę przy fragmencie dawnego dworca nazwano Marchijską. Część dawnej magistrali Wrocław – Berlin to wciąż ważna linia kolejowa, którą na co dzień podróżują setki a nawet tysiące pasażerów.
Pomocne linki:
- https://kskwroclaw.pl/180-lecie-kolei-dolnoslasko-marchijskiej-z-wroclawia-do-legnicy/
- https://kskwroclaw.pl/wydawnictwa-poczty-polskiej-oraz-poczta-kolejowa-z-okazji-180-lat-linii-kolejowej-wroclaw-legnica/
Relacja: Michał Wychodil – rzecznik prasowy Klubu Sympatyków Kolei we Wrocławiu
